Μήπως ήρθε τώρα ο καιρός ο κατάλληλος και τ΄άστρα συμφωνούν για να βγάλουμε το τσιρότο από το στόμα;
Μήπως " ήγγικεν η ώρα; " για να λυθεί η σιωπή των αμνών και ν' άκούσουμε επιτέλους τη φωνή τους; για τη φωνή των αμνών μιλάω κι όχι για τα γνωστά και συνήθη βελάσματα ε!
Αυτός είναι ο σκοπός και ο στόχος αυτού του blog.
'Ολοι εμείς τα πρόβατα να αποκτήσουμε φωνή!
Στις γειτονιές των αέναων εικόνων, των χρωμάτων, αλλά και της ασπρόμαυρης συγκίνησης του λιτού και απέριττου ταξιδεύει από σήμερα το μεσημέρι ένας εραστής της τηλεοπτικής κάμερας: Ο Κώστας Κουτσομύτης. Ο 75χρονος σκηνοθέτης, δεν άντεξε τα αναπνευστικά προβλήματα που τον ταλαιπωρούσαν αρκετό καιρό και έσβησε στο Σισμανόγλειο νοσοκομείο αφήνοντας συντετριμμένους την Ρένα του και τον γιό του Γιάννη. O Κώστας Κουτσομύτης πνεύμα ελεύθερο και άκρως δημιουργικό σπούδασε την τέχνη του κινηματογράφου στην Γερμανία, αλλά δεν οραματίστηκε από αυτήν. Γεννημένος στα Γρεβενά Μακεδονίας, σπούδασε κινηματογράφο στην Ανώτατη Σχολή Κινηματογράφου της Βιέννης και το 1965 γύρισε την πρώτη του μικρού μήκους ταινία. Έναν χρόνο μετά υπογράφει, σε συνεργασία με τον Βασίλη Βασιλικό, το σενάριο «Θύματα Ειρήνης», βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του συγγραφέα. Η καριέρα του έμελλε να είναι σημαντική. Και τα προβλήματα που αντιμετώπισε επίσης, καθώς ουκ ολίγες φορές αν και πρόσφερε τα μέγιστα στην ΕΡΤ βρέθηκε στο χείλος της καταστροφής από την αναλγησία των διοικούντων να πληρωθούν έγκαιρα τα συνεργεία του. Άρχισε να σκηνοθετεί για την ελληνική τηλεόραση αφού έκανε αρκετά περάσματα από τον κινηματογράφο, με το σημαντικό ‘ Εκείνος και Εκείνος ‘ του Κώστα Μουρσελά, στα χρόνια της Χούντας. Αργότερα στη διάρκεια των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης ως τα τελευταία χρόνια είναι ο δημιουργός εξαιρετικών σειρών στην ελληνική τηλεόραση που έχουν περάσει στο πάνθεο της Ιστορίας. Η καριέρα του, που έμελλε να είναι μεγάλη και ξεχωριστή τιμήθηκε με πολλά βραβεία, και η συνεργασία του με σπουδαίους ηθοποιούς τον έκανε να ξεχωρίζει. Ποιος δεν θυμάται τον ΄Κίτρινο φάκελο΄ του Μ. Καραγάτση για τον ΑΝΤ-1, τον «Καπνισμένο ουρανό», «Βαμμένα Κόκκινα Μαλλιά», «Η εκτέλεση», την «Πρόβα Νυφικού», το σήριαλ «Η αγάπη άργησε μια μέρα», «Ο μεγάλος θυμός», και το «Ύστερα ήρθαν οι μέλισσες», «Τα παιδιά της Νιόβης», «Ματωμένα Χώματα», «Οι μάγισσες της Σμύρνης».
Πέρα από σπουδαίος σκηνοθέτης ο Κώστας Κουτσομύτης ήταν και ένας υπέροχος άνθρωπος. Εξαιρετικά προσηνής, έτοιμος να σου εξηγήσει τη σχέση της εικόνας με τα χρώματα, την ώρα που πρέπει να τραβηχτεί το πλάνο, αλλά να σου μιλήσει και για την αγάπη, την βοήθεια και την αλληλεγγύη που είχε με τους συνεργάτες του. Τον Κώστα Κουτσομύτη έτυχε να τον ακολουθήσω ως ρεπόρτερ σε δύο σήριαλ. ‘ Στις Μάγισσες της Σμύρνης’ και στο ‘ και Ύστερα ήρθαν οι μέλισσες ‘. Θυμάμαι τις κουβέντες μας με φόντο το Βόσπορο στην Πόλη, τις βόλτες μας στη λίμνη των Ιωαννίνων. Ήταν ΄’ενας πολύ γλυκός άνθρωπος και αυτό επιβεβαιώνει συγκλονισμένος και ο Γιάννης Σμαραγδής φίλος και αδελφός στα χρόνια της ΕΡΤ όταν και οι δύο έφτιαχναν τις επιτυχίες τους! Η δήλωση του Σμαραγδή: «Στη χρυσή δεκαετία του 80 – 90 στην ΕΡΤ συνδημιουργήσαμε με τον αγαπημένο μου φίλο και ξεχωριστό σκηνοθέτη Κώστα Κουτσομύτη. Ήταν άνθρωπος μεγάλης καλοσύνης και αυτό που θέλω να πω και να ακουστεί είναι πως όταν τα σήριαλ μας παίζονταν «ανταγωνιστικά» πάντα εκείνος πρώτος με έπαιρνε να μου πει συγχαρητήρια. Αυτή η ποιότητα εξέλιπε. Ας έχει καλό δρόμο….
Κι ήθελε ακόμη πολύ φως να ξημερώσει. 'Ομως εγώ Δεν παραδέχτηκα την ήττα. 'Εβλεπα τώρα Πόσα κρυμμένα τιμαλφή έπρεπε να σώσω Πόσες φωλιές νερού να συντηρήσω μέσα στις φλόγες. Μιλάτε, δείχνετε πληγές αλλόφρονες στους δρόμους Τον πανικό που στραγγαλίζει την καρδιά σας σα σημαία Καρφώσατε σ' εξώστες, με σπουδή φορτώσατε το εμπόρευμα Η πρόγνωσις σας ασφαλής: Θα πέσει η πόλις. Εκεί, προσεχτικά, σε μιά γωνιά, μαζεύω με τάξη, Φράζω με σύνεση το τελευταίο μου φυλάκιο Κρεμώ κομμένα χέρια στους τοίχους, στολίζω Με τα κομμένα κρανία τα παράθυρα, πλέκω Με κομμένα μαλλιά το δίχτυ μου και περιμένω. 'Ορθιος και μόνος σαν και πρώτα περιμένω. Το ποίημα αυτό του Μανώλη Αναγνωστάκη,
μελοποιημένο από τον Θάνο Μικρούτσικο
βρίσκεται στο δίσκο
«Τραγούδια της λευτεριάς»
που κυκλοφόρησε το 1978,
σε εξαιρετική ερμηνεία της
αείμνηστης Μαρίας Δημητριάδη. Ο Πόλεμος Οι δείχτες κοκαλιάσανε κι αυτοί στην ίδια ώρα Όλα αργούν πολύ να τελειώσουνε το βράδυ, όσο κι αν τρέ- χουν γρήγορα οι μέρες και τα χρόνια Έχει όμως κανείς τις διασκεδάσεις του, δεν μπορείς να πεις· απόψε λ.χ.σε τρία θέατρα πρεμιέρα. Εγώ συλλογίζομαι το γέρο συμβολαιογράφο του τελευταίου πατώματος, με το σκοτωμένο γιο, που δεν τον είδα ούτε και σήμερα. Έχει μήνας να φανεί. Στο λιμάνι, τα μπορντέλα παραγεμίσανε από το πλήρωμα των καινούργιων αντιτορπιλικών κι οι μάρκες πέφτουνε γραμμή. Η θερμάστρα κουρασμένη τόσα χρόνια έμεινε πάλι φέτος σε μια τιμητική διαθεσιμότητα «Το πολυαγαπημένο μας αγγελούδι, (εδώ θα μπει το όνομα, που για τώρα δεν έχει σημασία) ετών 8 κτλ। κτλ» Στην οδό Αιγύπτου (πρώτη πάροδος δεξιά) τα κορίτσια κο- καλιασμένα περιμένανε από ώρα τον Ισπανό με τα τσιγα- ρόχαρτα। Κι εγώ ο ίδιος δεν το πιστεύω αλλά προσπαθώ να σε πείσω οπωσδήποτε, πως αυτό το πράγμα στη γωνιά ήτανε κάποτε σαν κι εσένα. Με πρόσωπο και με κεφάλι. Οσονούπω όμως, ας τ’ ομολογήσουμε, ο καιρός διορθώνεται και να που στο διπλανό κέντρο άρχισαν κιόλας οι δοκιμές. Αύριο είναι Κυριακή। Σιγά σιγά αδειάσανε οι δρόμοι και τα σπίτια, όμως ακόμη κάποιος έμεινε και τρέχει να προφτάσει Και ρυθμικά χτυπήσανε μια-μια οι ώρες κι ανοίξανε πόρτες και παράθυρα μ’ εξαίσιες αποκεφαλισμένες μορφές Ύστερα ήρθανε τα λάβαρα, οι σημαίες κι οι φανφάρες κι οι τοίχοι γκρεμιστήκανε απ’ τις άναρθρες κραυγές Πτώματα ακέφαλα χορεύανε τρελά και τρέχανε σα μεθυ- σμένα όταν βαρούσανε οι καμπάνες Τότε, θυμάσαι, που μου λες: Ετέλειωσεν ο πόλεμος! Όμως ο Πόλεμος δεν τέλειωσεν ακόμα. Γιατί κανένας πόλεμος δεν τέλειωσε ποτέ!
Πέντε μικρὰ θέματα Ι Μὲς στὴν κλειστὴ μοναξιά μου Ἔσφιξα τὴ ζεστὴ παιδική σου ἄγνοια Στὴν ἁγνὴ παρουσία σου καθρέφτισα τὴ χαμένη ψυχή μου. Ἐμεῖς ἀγαπήσαμε. Ἐμεῖς Προσευχόμαστε πάντοτε. Ἐμεῖς Μοιραστήκαμε τὸ ψωμὶ καὶ τὸν κόπο μας Κι ἐγὼ μέσα σὲ σένα καὶ σ᾿ ὅλους. ΙΙ Ἴσκιοι βουβοὶ ἀραγμένοι στὴ σκάλα Μάτια θολὰ ποὺ κράτησαν εἰκόνες θαλασσινὲς Κύματα μὲ τὴ γλυκιὰν ἀγωνία στὴν κάτασπρη ράχη Γυμνὸς κυλίστηκα μέσα στὴν ἄμμο μὰ δὲν ὑποτάχτηκα Καὶ δὲν ἀγάπησα μόνον ἐσένα ποὺ τόσο μὲ κράτησες Ὅπως ἀγάπησα τὰ ναυαγισμένα καράβια μὲ τὰ τραγικὰ ὀνόματα Τοὺς μακρινοὺς φάρους, τ ὰ φῶτα ἑνὸς ἀπίθανου ὁρίζοντα Τὶς νύχτες ποὺ γύρευα μόνος νὰ βρῶ τ ὸ χαμένο ἑαυτό μου Τὶς νύχτες ποὺ μόνος γυρνοῦσα χωρὶς κανεὶς νὰ μὲ νιώσει Τὶς νύχτες ποὺ σκότωσα μέσα μου κάθε παλιά μου αὐταπάτη. ΙΙΙ... IV Κάτω ἀπ᾿ τὰ ροῦχα μου δὲ χτυπᾶ πιὰ ἡ παιδική μου καρδιὰ Λησμόνησα τὴν ἀγάπη πού ῾ναι μόνο ἀγάπη Μερόνυχτα νὰ τριγυρνῶ χωρὶς νὰ σὲ βρίσκω μπροστά μου Ὁρίζοντα λευκὲ τῆς ἀστραπὴς καὶ τοῦ ὄνειρου Ἔνιωσα τὸ στῆθος μου νὰ σπάζει στὴ φυγή σου Ψυχὴ τῆς ἀγάπης μου ἀλήτισσα Λεπίδι τοῦ πόθου μου ἀδυσώπητο Νικήτρα μονάχη τῆς σκέψης μου. V Χαρά, Χαρά, ζεστὴ ἀγαπημένη Τραγούδι ἀστείρευτο σὲ χείλια χιμαιρικὰ Στὰ γυμνά μου μπράτσα τὸ εἴδωλό σου συντρίβω Χαρὰ μακρινή, σὰν τὴ θάλασσα ἀτέλειωτη Κουρέλι ἀκριβὸ τῆς πικρῆς ἀναζήτησης Ἄσε νὰ φτύσω τὸ φαρμάκι τῆς ψεύτρας σου ὕπαρξης Ἄσε νὰ ὁραματιστῶ τὶς νεκρὲς ἀναμνήσεις μου (Ἀνελέητο κύμα τῆς νιότης μου). Ὢ ψυχὴ τὴν ἀγωνία ἐρωτευμένη! Η μη ύπαρξη – ο θάνατος – απασχολεί τον ποιητή από την πρώτη στιγμή της παρουσίας του στο λογοτεχνικό χώρο. Και πώς θα μπορούσε άλλωστε να είναι διαφορετικά; “Ο θάνατος μπαινοβγαίνει διαρκώς σ’ ολόκληρη την ύπαρξή του, μέσα από τις τρύπες που άνοιγαν οι σφαίρες των αποσπασμάτων στα διάτρητα σώματα των συντρόφων του”. Πόλεμος. Κατοχή. Εμφύλιος. Απώλειες φίλων. Η καταδίκη του ίδιου εις θάνατον. Είναι μερικά από τα γεγονότα που συνθέτουν το τοπίο μέσα στο οποίο ξεκινά και εξελίσσεται η πνευματική του δραστηριότητα. […]Σε φόντο σελίδων Με πένθιμο χρώμα […] … Νόμισα πως θα πνιγόμουνα! […]
Όταν μιαν άνοιξη - 1975
Όταν μιαν άνοιξη χαμογελάσει θα ντυθείς μια καινούργια φορεσιά και θα `ρθεις να σφίξεις τα χέρια μου παλιέ μου φίλε
Κι ίσως κανείς δε σε προσμένει να γυρίσεις μα εγώ νιώθω τους χτύπους της καρδιάς σου κι ένα άνθος φυτρωμένο στην ώριμη, πικραμένη σου μνήμη
Κάποιο τρένο, τη νύχτα, σφυρίζοντας, ή ένα πλοίο, μακρινό κι απροσδόκητο θα σε φέρει μαζί με τη νιότη μας και τα όνειρά μας
Κι ίσως τίποτα, αλήθεια, δεν ξέχασες μα ο γυρισμός πάντα αξίζει περισσότερο από κάθε μου αγάπη κι αγάπη σου παλιέ μου φίλε
Τον πρώτο Μάρτη, στον πόλεμο,
γνώρισα έναν Εγγλέζο θερμαστή Που μου διηγήθηκε ολόκληρη την ιστορία του Σαμ Ντέυλαν
“Είναι αργά” μου είπε κάποτε “θα ‘πρεπε πια να πηγαίνουμε
Μα δεν είναι ανάγκη επιτέλους να κλαίτε τόσο πολύ για έναν άνθρωπο που σκοτώθηκε […] “Ήταν ένας τρόπος για να εκφραστώ” λέει ο ίδιος για την ενασχόληση του με την ποιητική. […] ( Γιατί η ποίηση δεν είναι ο τρόπος να μιλήσουμε, Αλλά ο καλύτερος τοίχος να κρύψουμε το πρόσωπό μας). Αυτός είναι ο “Χάρης” λέει ο ποιητής δείχνοντας μια φωτογραφία με ένα τσούρμο νεαρών ανδρών. Το ποίημα Χάρης 1944δε μας εισάγει στο κλίμα του θανάτου αλλά αποτελεί μια από τις κορυφαίες στιγμές “συγκέντρωσης” αυτού του κυριαρχικού “συστατικού”.
Το ίδιο μπορούμε να πούμε για τα ποιήματα Εδώ…, Όταν τα βράδια…, καθώς και το σημείωμα της σελ. 12 από το Περιθώριο ’68-’69. Η αγάπη είναι ο φόβος… και το σημείωμα της σελ. 34 από το Περιθώριο ’68-’69 παρατίθενται ως συμπληρωματικά μαζί με τα υπόλοιπα ποιήματα. Εκτός από τις ποικίλες προσεγγίσεις ολόκληρου του κύκλου που κλείνει με τις Εποχές 324, το σημείωμα της σελ. 34 μας φανερώνει τη στάση ζωής του Μανόλη Αναγνωστάκη αλλά και το βλέμμα προς τους “άλλους” αυτούς που δεν ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο, ακόμη και προς τους Επιγόνους, αυτούς που “Λιθοβολούν τους ξένους,” και “θύουν σ’ ομοιώματα”. Ο “σπαραγμός του πνεύματος του ποιητή” στο ποίημα Σκυφτοί περάσανε… καθρεφτίζει την πιο βαθιά υπαρξιακή αγωνία. […] ( Πώς θα ζήσουμε με μια κατάμαυρη σκιά στη θύ- μηση επάνω; Πώς θα κοιμίσουμε τα είκοσι χρόνια μας στη θα- λασσα της λησμονιάς; ) Μη ύπαρξη – θάνατος – για τον ποιητή, τον κάθε ποιητή, είναι και η σιωπή. Το θέμα της σιωπής του Αναγνωστάκη πραγματεύονται συχνά οι αναφερόμενοι στο έργο του. Ο Αναγνωστάκης”, γράφει ο Γιώργος Καφταντζής το 1955, “τοποθέτησε στη βιτρίνα της νέας μας ποίησης ένα καινούριο μπουκαλάκι με άγνωστο δηλητήριο. Μα αν έλειπε δε θα ‘ξερε κανείς πως η ζωή μας αυτούς τους καιρούς είχε την κατρακύλα της. Είναι για την ελληνική τέχνη ότι ο πόνος για το κορμί το ανθρώπινο. Προειδοποιεί τον κίνδυνο.”. Όπως στο ποίημα Αφιέρωση ή το σημείωμα της σελ. 13 από το Περιθώριο ’68-’69. Και απαντά σ’ αυτόν τον κίνδυνο πάλι με ποίηση η οποία, όπως επισημαίνει η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου σταχυολογώντας τον ποιητή, είναι “απόδειξη, όχι επίδειξη”. 13.12.43 Θυμᾶσαι ποὺ σοῦ ῾λεγα Ὅταν σφυρίζουν τὰ πλοῖα μὴν εἶσαι στὸ λιμάνι. Μὰ ἡ μέρα ποὺ ἔφευγε ἤτανε δικιά μας καὶ δὲ θὰ θέλαμε ποτὲ νὰ τὴν ἀφήσουμε Ἕνα μαντήλι πικρὸ θὰ χαιρετᾶ τὴν ἀνίατου γυρισμοῦ Κι ἔβρεχε ἀλήθεια πολὺ κι ἤτανε ἔρημοι οἱ δρόμοι Μὲ μιὰ λεπτὴν ἀκαθόριστη χινοπωριάτικη γεύση Κλεισμένα παράθυρα κι οἱ ἄνθρωποι τόσο λησμονημένοι - Γιατί μᾶς ἄφησαν ὅλοι; Γιατί μᾶς ἄφησαν ὅλοι; Κι ἕσφιγγα τὰ χέρια σου Δὲν εἶχε τίποτα τ᾿ ἀλλόκοτο ἡ κραυγή μου.
Δῶστε μας πίσω τὰ χρόνια μας δῶστε μας πίσω τὰ χαρτιά μας Κλέφτες! Στὰ ψέματα παίζαμε! “Φοβάμαι τους ανθρώπους που με καταλερωμένη τη φωλιά πασχίζουν τώρα να βρουν λεκέδες στη δική σου.” O Μανόλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη από γονείς Κρητικούς , το 1925. Εκεί σπούδασε Ιατρική ενώ κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ, η πρώτη λογοτεχνική εμφάνισή του έγινε εν μέσω της τριπλής φασιστικής κατοχής και μάλιστα στα 17 του χρόνια. Μαθητής, ακόμα, του Γυμνασίου, το 1942, εμφανίστηκε στο περιοδικό «Πειραϊκά Γράμματα», που εξέδιδαν ΕΑμίτες και άλλοι προοδευτικοί λογοτέχνες του Πειραιά, και το 1944 στο ΕΠΟΝίτικο φοιτητικό περιοδικό «Ξεκίνημα», του οποίου ήταν αρχισυντάκτης. «Κατά καιρούς μ’ έχουν χαρακτηρίσει καθαρά πολιτικό ποιητή. Προσωπικά δεν νομίζω ότι είμαι πολιτικός ποιητής. Είμαι ερωτικός και πολιτικός μαζί. Συνδυάζονται αυτά τα δύο. Είναι η εποχή που τα συνδύαζε αυτά τα δύο. Δηλαδή δεν μπορούσε να είναι κανείς ερωτικός ποιητής, ξεχνώντας το πολιτικό πλαίσιο εκείνης της εποχής που ήταν φουντωμένα τα πολιτικά πάθη. Υπήρχε το πολιτικό στοιχείο μέσα, η έκφραση της πολιτικής, μέσα από μια ερωτική κατάσταση όμως. Δεν ξέρω αν το καταλαβαίνουμε αυτό το πράγμα εύκολα. Γι’ αυτό αρνούμαι όλα αυτά περί “ποίησης της ήττας’ και τα σχετικά. Δεν είναι ποίηση της ήττας. Είναι μια αγωνία για την εποχή, ένα άγχος για την εποχή. Όταν τελείωσε η εποχή, τελειώνει κι η ποίηση. Δεν μπορείς να γράφεις συνεχώς ποίηση. Δεν είμαι επαγγελματίας ποιητής. Αισθάνομαι την ποίηση σαν τρόπο έκφρασης επειδή δεν μπορούσα να εκφραστώ διαφορετικά. Δηλαδή ήταν η εποχή τόσο πιεσμένη, τόσο δύσκολη, που μόνο εκφράζοντας τον πόνο του μπορούσε κανείς να την αντέξει». Μανόλης Αναγνωστάκης Μετά τη δημιουργία της ΕΠΟΝ, εντάχθηκε στην Οργάνωση της Θεσσαλονίκης και στο ΚΚΕ, ενώ με τη διάσπαση του ΚΚΕ, το 1968, εντάχθηκε στο ΚΚΕ«Εσωτερικού». Σπούδασε Ιατρική στο ΑΠΘ και το 1955 μετεκπαιδεύτηκε στη Βιέννη. Για τη δράση του συνελήφθη το 1948, βασανίστηκε, καταδικάστηκε για παράνομη δράση από έκτακτο στρατοδικείο σε θάνατο και φυλακίστηκε στο Επταπύργιο, έως το 1951. Μετά την αποφυλάκισή του εργάστηκε στη Θεσσαλονίκη σαν ακτινολόγος. Το 1978 εγκαταστάθηκε, με την σύζυγο και τον μοναχογιό του, στην Αθήνα. Στα χρόνια των αγώνων και του εγκλεισμού του, ο Μανώλης Αναγνωστάκης έγραψε και δημοσίευσε τις παρακάτω ποιητικές συλλογές: «Εποχές» (1945), «Εποχές 2» (1948), «Εποχές 3» (1951). Ακολούθησαν οι συλλογές: «Η συνέχεια» (1954), «Η συνέχεια 2» (1956), «Η συνέχεια 3» (1962), «Το περιθώριο» (1968-1969), «Ο στόχος» (1970), «Κόμμα» (1971). Το 1975 δημοσίευσε τη συλλογή «Τα Ποιήματα (1941-1971)». Το 1983, εκτός εμπορίου, τη συλλογή «Υ.Γ» (επανεκδόθηκε κανονικά το 1992), η οποία περιλαμβάνει ποιήματα μιας ή δυο φράσεων, που μοιάζουν με αυτοβιογραφικά αλλά ετερογραφικά «επιγράμματα». Το 1987 εκδόθηκαν «Τα συμπληρωματικά»,«Παιδική μούσα» (τραγούδια για μικρά παιδιά) και το 1990 η συλλογή - ανθολογία «Η χαμηλή φωνή». Ο Αναγνωστάκης, σε μια από τις σπάνιες συνεντεύξεις του, εξήγησε τη σχεδόν δεκαπεντάχρονη ποιητική «σιωπή» του: «Στο αλλοιωμένο τοπίο της εποχής μας δε θα ξαναγράψω. Το έργο μου το ολοκλήρωσα. Επιλέγω τη σιωπή». Παράλληλα με την ποίησή του, που μεταφράστηκε στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ιταλικά, και μελοποιήθηκε από συνθέτες, όπως οι Μίκης Θεοδωράκης, Θάνος Μικρούτσικος, Αγγελική Ιονάτου,Μιχάλης Γρηγορίου, Δημήτρης Παπαδημητρίου κ.ά., ασχολήθηκε και με τη μελέτη και την κριτική της λογοτεχνίας, συνεργαζόμενος με διάφορα περιοδικά και με την εφημερίδα «Αυγή». Επίσης, είχε ανακηρυχτεί επίτιμος διδάκτωρ του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα ποιήματα που ο Μανόλης Αναγνωστάκης άφησε πίσω του δημοσιευμένα είναι 88 και γράφτηκαν από το 1941 έως το 1971. Από το 1979 που κυκλοφόρησε ο συγκεντρωτικός τόμος των ποιημάτων του, και από το 1983 που κυκλοφόρησε ιδιωτικά το αυτοβιογραφικό σχόλιο «Y.Γ.» δεν υπήρξε καμία δημόσια παρέμβασή του. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1986) και το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας (2002), ενώ αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
