"Πάει ο καιρός πάει ο καιρός που ήταν ο κόσμος δροσερός και καθ' αυγή ξεκινούσε μια πληγή για να ποτίσει όλη τη γη..." Νίκος Γκάτσος έφυγε 23 χρόνια πριν , σαν σήμερα 12 του Μάη του 1992 .

"Πάει ο καιρός πάει ο καιρός
που ήταν ο κόσμος δροσερός
και καθ' αυγή ξεκινούσε μια πληγή
για να ποτίσει όλη τη γη..."

Το φαινομενικά αυτό απλό τραγούδι σε στίχους του πολυγραφότατου ποιητή -στιχουργού- συγγραφέα και μεταφραστή Νίκου Γκάτσου το γεμάτο νόημα αυτό τραγούδι, απαγορεύτηκε από τη δικτατορία. Μετά την πτώση της, το 1974, ο ποιητής όμως θα απαντήσει:
"Ήρθε ο καιρός ήρθε ο καιρός
πάνου στου κόσμου την πληγή
ήρθε ο καιρός ήρθε ο καιρός
να ξαναχτίσετε τη γη..."

οι στίχοι του, που μελοποιήθηκαν από τον Μ. Χατζηδάκη, στό  "Ματωμένο Γάμο",

Ο Ν. Γκάτσος πέθανε στις 12 Μαϊου 1992 και τάφηκε στην Ασέα. Θα μείνει για πάντα σαν ο κατ' εξοχήν εκφραστής του ελληνικού ποιητικού υπερρεαλισμού και σαν μια εξέχουσα μορφή του ελληνικού ποιοτικού τραγουδιού.
ο Μάνος Χατζιδάκις είχε πει για τον ποιητή της "Αμοργού"
«Έγραψε μοναδικά τραγούδια. Όλα τα ακριβά στοιχεία της ποίησής του τα ’κανε στίχους που κινητοποίησαν τη ναρκοθετημένη νεοελληνική ευαισθησία, “έτσι καθώς κοιμόταν αναίσθητη” μες στην απέραντη αισθηματολογία των στιχουργών και των επιθεωρησιογράφων» 

Αφιέρωµα στον ποιητή Νίκο Γκάτσο από την Εστία του Ελληνικού Ιδρύµατος Πολιτισµού στην Τεργέστη
Ποιητής του ενός ποιήµατος και στιχουργός µε καθοριστική επιρροή στην εξέλιξη του στίχου της µεταπολεµικής ελληνικής µουσικής, ο Νίκος Γκάτσος (1911-1992), από το χωριό Ασέα της Αρκαδίας, έκανε την ουτοπία τρόπο ζωής και επιβεβαίωσε µε τρόπο κατηγορηµατικό το αρχαίο ρητό: ουκ εν τω πολλώ το ευ. Ανήκει στους ποιητές που άρχισαν ουσιαστικά να γράφουν στη διάρκεια της Κατοχής των Να- ζί (1940-1944). Για τους περισσότερους την εποχή εκείνη τα λυτρωτικά όνειρα των προηγού- µενων Υπερρεαλιστών της δεκαετίας του ΄30 έχουν γίνει εφιάλτες και νοσηρά οράµατα και η δύναµη του παραλόγου, στην οποία στόχευε κάποτε ο Υπερρεαλισµός ταυτίζεται τώρα µε την τροµακτική πραγµατικότητα των συνθηκών της Κατοχής και του Εµφυλίου πολέµου που ακο- λούθησε στην Ελλάδα, µετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου.
Η µοναδική ποιητική συλλογή του Νίκου Γκάτσου (1915-1992) τιτλοφο- ρείται χωρίς κανέναν εµφανή λόγο Αµοργός (1943).¹ Η γλώσσα αυτών των ποιηµάτων είναι πλούσια σε όρους που αντλούνται από την παραδοσιακή αγροτική ζωή της Ελλάδας. Ένα µάλιστα είναι γραµµένο σε παραδοσιακό δεκαπεντασύλλαβο στίχο. Όταν ο Γκάτσος ολοκληρώνει την Αµοργό, εν µέσω της Κατοχής, το Ι943, δεν έχει εγκαταλείψει την ελπίδα του νέου κό- σµου που διέπνεε εκείνη την εποχή το έργο των παλαιοτέρων του. Σε αντί- θεση µε άλλους ποιητές εναπέθετε αυτή την ελπίδα σε περιπλανήσεις πέρα από τα όρια του παραδοσιακού ελληνικού κόσµου: Παιδιά ίσως η µνήµη των προγόνων να είναι βαθύτερη παρηγοριά και Παιδιά ίσως η µνήµη των προγόνων να είναι βαθύτερη παρηγοριά και πιο πολύτιµη συντροφιά από µια χούφτα ροδόσταµο και το µεθύσι της οµορφιάς… Καληνύχτα, λοιπόν, βλέπω σωρούς πεφτάστερα να τα λικνίζουν τα όνειρα µα εγώ κρατώ στα δάχτυλά µου τη µουσική για µια καλύτερη µέρα. Οι ταξιδιώτες των Ινδιών ξέρουνε περισσότερα να σας πουν απ’ τα βυζαντινούς χρονογρά- φους Χαρακτηριστικές της αίσθησης που προκαλεί στα λογοτεχνικά πράγµατα της Ελλάδας του 1943 είναι οι κριτικές που βλέπουν το φως της δηµοσιότη- τας . Ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης (Βραβείο Νόµπελ 1979) αναφέρει ότι είναι ένα ποίηµα –«γραµµένο σύµφωνα µε τα ποιητικές αρχές της σχολής του Andrè Breton και τις φιλοσοφικές θεωρίες του Husserl {…} έχει ωστό- σο το µεγάλο καλό να µην απαιτεί καµία γνώση των παραπάνω θεωριών για µιαν απρόσκοπη τουλάχιστον κατανόησή τους.» Για τον κριτικό λογοτεχνίας Αντρέα Καραντώνη µε την Αµοργό – «…η σύγ- χρονη ελληνική ποίηση, αποκτώντας τον γλωσσικό πνεύµονα που της έλειπε, χρωµατίζεται γοητευτικά µε τα υποβλητικά και γνώριµα χρώµατα της ζωντανής ποιητικής παράδοσης.» Η Αµοργός υπήρξε για τον ποιητή Τάκη Παπατσώνη το «Μεγάλο Απρόο- πτο» (περιοδικό «Νεοελληνική Μούσα» Ιουλ. Σεπτ. 1943). Σε µεταγενέστε- ρη αναφορά του, στους «Ορίζοντες», ηµερολόγιο 1944, τοµ. Γ. σ.σ 899- 901) γράφει:

« …οµολογώ πως ο τίτλος Αµοργός µε πλάνεψε και ίσως τούτο να οφείλεται στο ότι χρωστάω σ’ ένα ταξίδι µου στο νησί αυτό, παλιές αξέχαστες µνήµες. Οµολογώ ακόµη πως διαβάζοντας το ποί- ηµα, έβλεπα καθαρά µέσα τις πλούσιες εικόνες του, τοπία Πελοποννησιακά, και τότε τούτο µου ‘κανε έκπληξη, µην µπορώντας να εξηγήσω γιατί πρέπει η Αµοργός να θυµίζει Πελοπόννησο. Πιο µεγάλη ήταν η έκπληξή µου όταν, από το στόµα του ίδιου του ποιητή, έµαθα πως δεν είχα πέσει έξω και πως αλήθεια µυρίζει Πελοπόννησο ολό- κληρο το τραγούδι και πως ο τίτλος του µόνο ηχη- τικά –σαν ένα τµήµα ελληνικό- διαλέχτηκε, χωρίς άλλη αξίωση. Το ίδιο ικανοποιήθηκε µε τη διαπί- στωση ότι χαρακτηρίζοντας το τραγούδι ερωτικό δεν είχα πέσει έξω. Ένας καηµός, κατά τη φράση του ποιητή, είναι ολόκληρο. Τώρα βέβαια αυτές οι διαπιστώσεις δεν έχουν και τόση αξία, µπροστά στους εναλλασσόµενους και συγχρόνως προοδευ- τικά εξελισσόµενους και µεταξύ τους δεµένους συναισθηµατικούς και ζωγραφικούς όγκους που χωρίζουν τα διάφορα «κεφάλαια» του τραγουδιού. Πώς να ξεχάσω την υποβολή των αλληλοδιαδό- χων µορφών, όπου το πεζό µέρος, που θυµίζει την εκκλησιαστική πρόζα του µεσαίωνα παίρνει στη ψυχή µου τις ποιητικές διαστάσεις του Ησαΐα, στ΄ αναγνώσµατα που διαβάζονται τα Χριστούγεννα µε τη µακαριότητά τους· όπου το µέρος που είναι γραµµένο στην αρχαΐζουσα σε συνδέει µε τις προ- γενέστερες εποχές τα ψυχής και των προγόνων, όπου το δηµοτικό και σατανικό παράπονο παίρνει τη µορφή του εθνικού µαζί και προσωπικού θρύ- λου…»
Άλλα έργα
Μετά Μετά την Αµοργό ο Γκάτσος δηµοσίευσε δύο ακό- µη µικρά ποιήµατα σε περιοδικά: Ελεγείο (Φιλολογικά Χρονικά τ.38-40, Φεβρ.-Μάρτ. 1946), Ο ιππότης και ο θάνατος (περ. «Μικρό Τετράδιο» τ.1, Ιαν. 1947) και Τραγούδι του παλιού καιρού, αφιερωµένο στον Γ. Σεφέρη (περ. «Ο Ταχυδρόµος, 2.11.1936). ∆ηµοσίευσε ακόµα το µετρικό ποίηµα Χαιρετι- σµός στον Σεφέρη που προοριζόταν για το τιµητικό αφιέρωµα στον ποιητή στα 30 χρόνια τα «Στροφής», ένα χρόνο πριν του απονεµηθεί το Νόµπελ. Ακόµη, δύο θεωρητικά κείµενα: ένα απα- ντητικό άρθρο σε έρευνα για τη νέα ποίηση του περ. «Καλλιτεχνικά Νέα» (τ.31 /8-1-1944) και ένα σχόλιο για τον Paul Valèry (περ. Ελεύθερα Γράµ- µατα, τ. 14, 10 Αυγ. 1945)
Ο Λόρκα
Ο Νίκος Γκάτσος, όπως και οι ποιητές Μίλτος Σαχτούρης και ο Νάνος Βαλαωρίτης προσάρµοσαν στα ελληνικά δεδοµένα το παράδειγµα του Ισπανού ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα: έδεσαν τον παρα- λογισµό του υποσυνείδητου που επεξεργάστηκε ο Υπερρεαλισµός µε τους εξίσου παράλογους συνδυα- σµούς, που πολύ συχνά εµφανίζονται στο ελληνικό δηµοτικό τραγούδι και τα παραµύθια. Το αποτέλεσµα ήταν µια προσφυγή στην παράδοση µε τρόπο που να διαφέρει σηµαντικά από εκείνον τα προπολεµικής γενιάς. Όταν ο Γκάτσος µεταφράζει το «Νυχτερινό τραγού- δι» - Romance Sonampulo του Λόρκα « …ήταν πραγµατική αναδηµιουργία» - αναφέρει ο Αλέξανδρος Αργυρίου. Αλλά ακόµα και οι µεταγενέ- στερες µεταφράσεις θεατρικών έργων του – Ματωµέ- νος Γάµος (1948), Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλµπα (1945), Περλιµπλίν και Μπελίσα (1976) - έδειχναν την ιδιαίτερα ανεπτυγµένη αίσθηση του ποιητή να προ- σεγγίσει το ξένο κείµενο και να µεταφέρει τον «παλµό» του σε µιαν άλλη γλώσσα. Ο Ματωµένος Γάµος πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ελ- λάδα από το Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, το 1948, σε µετάφραση του Νίκου Γκάτσου, µουσική του Μάνου Χατζιδάκι και σκηνικά του Γιάν- νη Τσαρούχη. Στο ρόλο της νύφης, η Έλλη Λαµπέτη και του Λεονάρντο, ο Βασίλης ∆ιαµαντόπουλος (φωτ. Κάτω, αριστερά). Έκτοτε ανέβηκε πολλές φορές και σε πολλές κρατικές σκηνές και στο ελεύθερο θέατρο.
Σταθµός της συνεργασίας του Νίκου Γκάτσου και το Μάνου Χατζιδάκι υπήρξε η δισκογραφική παραγωγή Τα Παράλογα (1976). Συνεργάστηκαν ο Μίκης Θεοδωράκης, η Μελίνα Μερκούρη, η Μαρία Φαραντούρη και ο ∆ιονύσης Σαββόπουλος.

Χάρτινο το φεγγαράκι - 1958
Στίχοι: Νίκος Γκάτσος
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

1. Νανά Μούσχουρη
2. Μελίνα Μερκούρη

Θα φέρει η θάλασσα πουλιά
κι άστρα χρυσά τ’ αγέρι
να σου χαϊδεύουν τα μαλλιά,
να σου φιλούν το χέρι.

Χάρτινο το φεγγαράκι,
ψεύτικη ακρογιαλιά,
αν με πίστευες λιγάκι
θα `σαν όλα αληθινά.

Δίχως τη δική σου αγάπη
δύσκολα περνά ο καιρός.
Δίχως τη δική σου αγάπη
είναι ο κόσμος πιο μικρός.

Χάρτινο το φεγγαράκι,
ψεύτικη ακρογιαλιά,
αν με πίστευες λιγάκι
θα `σαν όλα αληθινά.
Φύσα αεράκι φύσα µε µη χαµηλώνεις ίσαµε
Ο Νίκος Γκάτσος υπήρξε ένας από τους θεµελιωτές του έντεχνου ελληνικού λαϊκού τραγουδιού όπως αυτό διαµορφώθηκε στις δεκαετίες ’60 και ΄70 από τους συνθέτες Μάνο Χατζιδάκι και Μίκη Θεοδωράκη. Οι επιλο- γές και των δύο συνθετών στην ανανέωση της ελληνικής µουσικής στηρίχθηκαν στο στίχο των ποιητών και ένας από τους σηµαντικότερους στιχουργούς αυτού του είδους ήταν ο Γκάτσος στις δεκαετίες 1960 και 1970. Καθώς µετά την Αµοργό ο Γκάτσος δεν δηµοσίευσε κανένα άλλο «επίσηµο» ποιητικό έργο, οι στίχοι του προο- ρίζονταν αποκλειστικά για µελοποίηση και έγιναν περίφηµα τραγούδια σε µουσική Χατζιδάκι, Θεοδωράκη και πολλών άλλων συνθετών που ακολούθησαν το παράδειγµά τους. Η σύγχρονη κριτική αναγνώρισε την ποιητική αξία και των µελοποιηµένων στίχων αφού διαπίστωσε ότι τα τραγούδια του Γκάτσου αποτελούν ποιητική κατάκτηση, διαφορετικού βέβαια, είδους καθόλου κατώτερη από τη «λογοτεχνική» του ποίηση. Ιδιαίτερα η συνεργασία µε τον Μάνο Χατζιδάκι υπήρξε διαρκής µέχρι τον θάνατο του ποιητή, το 1992 και γέννησε µερικά εξαιρετικά έργα όπως ο «Ματωµένος Γάµος», η «Μυθολογία», «Τα παράλογα», οι «Αντικατοπτρισµοί», αλλά και πολλά διάσπαρτα τραγούδια: «Πάει ο καιρός», «Μια Παναγιά», «Τ’ αστέρι του βοριά» και βέβαια η περίφηµη «Αθανασία».

Μάνος Χατζιδάκις* - Νίκος Γκάτσος - Επιστροφή-1970

Για τους στίχους του Ν. Γκάτσου, ο Μάνος Χατζιδάκις στο βιβλίο του "Ο καθρέφτης και το µαχαίρι" (εκδόσεις "Ίκαρος",1988) γράφει: "Έχω δει τον Νίκο Γκάτσο να εξαναγκάζει σε αναβολή πρεµιέρες και να ξηµερώνεται για µία λέξη. Όχι καν λέξη σε ποιητικό κείµενο. Σε απλό θεατρικό διάλογο, προορισµένον να διαρκέσει µερικά δευτερόλεπτα. Τί µπορεί να σηµαίνει µια τέτοιου είδους επιµονή; Ευσυνειδησία; σχολαστικότητα; αίσθηση ευθύνης; µανία της τελειότητας; Ερευνήσατε στα εδάφη του ∆ιονυσίου Σολωµού για να βρείτε το µυστικό… Αλλ’ εµείς τη δηµοτική γλώσσα και την παράδοση τις εκµάθαµε. Σιγά σιγά και µε πολύν κόπο. Εκείνος τις βρήκε µέσα του, έτοιµες, µαζί µε τα τραγούδια των προγόνων του, τις αφοµοίωσε µαζί µε "το γάλα της µητρός του". Και ο Οδυσσέας Ελύτης (από το "Εν Λευκώ", εκδόσεις "Ίκαρος",1992): "Ο Γκάτσος είχε κανόνα και στόχο του, οι στίχοι του να στέκονται χάρις στην ποιητική τους αξία, σαν αυτόνοµο γραπτό. "Προτιµούσε να γράφει πάνω στις µελωδίες, γιατί πίστευε πως εκείνος ερµήνευε –συνήθως– πιο σωστά, το αίσθηµα που έβγαινε απ’ αυτές και γιατί φοβόταν πως ο συνθέτης θα έµενε στην επιφάνεια των στίχων, κυρίως σε συνεργασίες προκα- θορισµένες από την δισκογραφική του εταιρεία. Όταν την πρωτοβουλία την είχε ο ίδιος, όπως έγινε µε την "Μυθολογία" και "Τα παράλογα", οι στίχοι γράφονταν πριν…". Συνεργάστηκε ακόµα µε τους Έλληνες συνθέτες, ∆ήµο Μούτση, Λουκιανό Κηλαηδόνη και Σταύρο Ξαρχάκο. Το έργο «Ρεµπέτικο»,(1983) που έγραψαν για την οµότιτλη ταινία του Κώστα Φέρρη, µε θέµα την ιστορία του ρεµπέτικου ελληνικού τραγουδιού, αποτέλεσε ορόσηµο στην έντεχνη ελληνική µουσική καθώς πέτυχε τη σύ- ζευξη του λαϊκού τραγουδιού µε τις ρεµπέτικες καταβολές του. Το 1992 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ίκαρος» ο τόµος Φύσα αεράκι φύσα µε, µη χαµηλώνεις ίσαµε… µε ποιήµατα του Νίκου Γκάτσου που έγιναν τραγούδια τα περισσότερα.
Η Μελίνα Μερκούρη στο ρόλο της Μπλάνς Ντιµπουά ερµηνεύει το «Χάρτινο το φεγγαράκι» σε στίχους Ν. Γκάτσου στην παράσταση «Λεωφορείο ο πόθος» του Θεάτρου Τέχνης

Μάνος Χατζιδάκις & Νίκος Γκάτσος «Της Γης το χρυσάφι»-1971 Στον δίσκο αυτό του 1971 περιλαμβάνονται τα :

Κυκλαδίτικο
Το Παραμύθι
Αγάπη Μέσα Στην Καρδιά
Μπόρα Είναι Θα Περάσει
Άσπρο Περιστέρι
Η Μικρή Ραλλού
Χασάπικο Σαράντα
Απόψε Φθινοπώριασε
Στου Ουρανού Την Άκρη
Στου Ήλιου Το Αλώνι
Πρωτομηνιά
Αγαπώ Μια Καρδερίνα ΄Ολα ξεχωριστά  εδώ ακούμε το Άσπρο Περιστέρι Στίχοι: Νίκος Γκάτσος Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις Πρώτη εκτέλεση: Δήμητρα Γαλάνη Όποιος πόνεσε μέσα στη ζωή όποιος έκλαψε σαν μικρό παιδί τώρα τίποτα πια δε σου ζητά μόνο στ' όνειρο θα σ' αναζητά Άσπρο περιστέρι μεσ' τη συννεφιά μου 'δωσες το χέρι να 'χω συντροφιά άσπρο περιστέρι μαύρο μου φτερό κάθε καλοκαίρι θα σε καρτερώ Όταν σήκωσα το βαρύ σταυρό μου παράγγειλες να 'ρθω να σε βρω κι όταν δάκρυσα σαν την Παναγιά ήταν άνοιξη και Πρωτομαγιά Άσπρο περιστέρι μεσ' τη συννεφιά μου 'δωσες το χέρι να 'χω συντροφιά άσπρο περιστέρι μαύρο μου φτερό κάθε καλοκαίρι θα σε καρτερώ

Ο Νίκος Γκάτσος γεννήθηκε το 1911 στην Ασέα της Αρ- καδίας. Τέλειωσε το Γυµνάσιο στην Τρίπολη και στη συνέ- χεια εγκαταστάθηκε µε τη µητέρα και την αδελφή του στην Αθήνα, όπου σπούδασε στο τµήµα Φιλολογίας του Πανεπι- στηµίου Αθηνών. Την περίοδο 1935-1936 ταξίδεψε στη Νότιο Γαλλία και το Παρίσι. Την πρώτη του εµφάνιση στη λογοτεχνία έκανε το 1931 µε τη δηµοσίευση του ποιήµατος Της µοναξιάς στο περιοδικό «Νέα Εστία», ενώ την ίδια περίοδο µπήκε στον κύκλο του περιοδικού «Νέα Γράµµα- τα» µε το οποίο συνεργάστηκε και ως κριτικός λογοτεχνί- ας, δραστηριότητα που ανέπτυξε και σε άλλα λογοτεχνικά περιοδικά της Αθήνας. Το 1943 εξέδωσε την Αµοργό, ποιη- τική συλλογή που θεωρήθηκε ως ορόσηµο στην ιστορία της ελληνικής υπερρεαλιστικής ποίησης και επηρέασε σύγχρο- νους και µεταγενέστερούς του ποιητές. Λέγεται ότι το µα- κρύ αυτό ποίηµα γράφτηκε µέσα σε µια νύχτα µε το σύστη- µα της «αυτόµατης γραφής», που χρησιµοποιούν οι σουρε- αλιστές δηµιουργοί. Με την «Αµοργό» θεωρείται ότι κλεί- νει και ολοκληρώνεται ο πρώτος κύκλος του ελληνικού υπερρεαλισµού, που είχε ξεκινήσει µε τον Νικήτα Ράντο, τον πρώιµο Ελύτη, τον Εµπειρίκο και τον Εγγονόπουλο. Μετά την Αµοργό δηµοσίευσε µόνο τρία ποιήµατα στον περιοδικό Τύπο : «Ελεγείο» (1946), «Ο Ιππότης και ο θά- νατος» (1947) και το «Τραγούδι του παλιού και- ρού» (1963). Στη µεταπολεµική περίοδο συνεργάστηκε µε το περιοδικό το Κ.Γ. Κατσίµπαλη Αγγλοελληνική Επιθεώ- ρηση και µε το Εθνικό Ίδρυµα Ραδιοφωνίας. Ασχολήθηκε επίσης µε τη θεατρική µετάφραση (Λόρκα, Στρίντµπεργκ, Ο’ Νηλ, Λόπε ντε Βέγκα, Τενεσί Ουΐλλιαµς κ.α.) Μετέφρα- σε για λογαριασµό του Εθνικού Θεάτρου, του Θεάτρου Τέχνης και του Λαϊκού Θεάτρου, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρ- κα («Ματωµένος Γάµος», «Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλµπα»), Αύγουστο Στρίνµπεργκ («Ο Πατέρας»), Ευγένιο Ο' Νηλ («Ταξίδι µακριάς ηµέρας µέσα στη νύχτα»), Λόπε ντε Βέγκα («Φουέντε Οβεχούνα») και Τένεσι Ουίλλιαµς («Λεωφορείο ο Πόθος»). Από τη δεκαετία του ’50 ασχολήθηκε µε τη στιχουργική. Στίχοι του µελοποιήθηκαν από το Μάνο Χατζιδάκι, το Μί- κη Θεοδωράκη, το Σταύρο Ξαρχάκο και άλλους Έλληνες συνθέτες. Τιµήθηκε µε το Βραβείο του ∆ήµου Αθηναίων για το σύνολο του έργου του (1987) και εκλέχτηκε αντεπι- στέλλον µέλος της Ακαδηµίας της Βαρκελώνης για τη συµ- βολή του (µέσω των µεταφράσεών του) στην προώθηση της ισπανικής λογοτεχνίας (1991). Πέθανε στην Αθήνα το 1992. Το 1995 κυκλοφόρησε στην Κωνσταντινούπολη τουρκική µετάφραση του ποιητικού έργου του από τον Η. Μήλλα.
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
Ι.Ποίηση • Αµοργός. Αθήνα, Αετός, 1943.

ΙΙ.Μεταφράσεις • Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Ματωµένος γά- µος. Αθήνα, Ίκαρος, 1945. • Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Περλιµπλίν και Μπελίσα. Αθήνα, Ίκαρος, 1960. • Ευγένιος Ο’ Νηλ, Ταξίδι µακριάς µέρας µέσα στη νύχτα. Αθήνα, 1965. • Στρίντµπεργκ Α., Ο πατέρας. Αθήνα, Ίκαρος, 1996. ΙΙΙ.Συγκεντρωτικές εκδόσεις • Λόρκα, Ποίηση και θέατρο · Μετάφραση Νίκου Γκάτσου. Αθήνα, Ίκαρος, 1990. • Φύσα αεράκι φύσα µε, µη χαµηλώνεις ίσαµε… Αθήνα, Ίκαρος, 1992. • ∆άνεισε τα µετάξια στον άνεµο. Αθήνα, Ίκαρος, 1994. 1. Για αναλυτικότερα εργογραφικά στοιχεία για το Νίκο Γκάτσο βλ. Μανδηλαράς Φίλιππος- Πασσιά Αγγλεική, «Νίκος Γκάτσος: », Ελίτρο- χος 11, Χειµώνας 1996-1997, σ.8-13 και Μπουρναζάκης Κώστας, «Για τον Νίκο Γκά- τσο», Ελίτροχος13, Φθινόπωρο 1997, σ.73-75. Πηγή ΕΚΕΒΙ
ΕΛΛΗΝΙΚΟ Ι∆ΡΥΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ: Ελένη Γαλάνη Μετάφραση: Fabiana Galiussi (ιταλικά) 

Μάνου Χατζιδάκι-Νίκου Γκάτσου: ΤΑ ΠΑΡΑΛΟΓΑ -1976

Μάνου Χατζιδάκι-Νίκου Γκάτσου: ΤΑ ΠΑΡΑΛΟΓΑ
Τραγούδι: Μαρία Φαραντούρη-Μίκης Θεοδωράκης
Διονύσης Σαββόπουλος-Μελίνα Μερκούρη
Σε πρώτη εμφάνιση :Ηλίας Λιούγκος

Στον δίσκο αυτό του 1976 περιλαμβάνονται τα :

1.Είσοδος κινδύνου (ορχήστρα) 
2.Ο εφιάλτης της Περσεφόνης (Μαρία Φαραντούρη) 
3.Στα βουνά της Αιτωλίας (ορχήστρα) 
4.Τ΄άλογο του Ομέρ Βρυώνη (Διον.Σαββόπουλος-Μελίνα) 
5.Η Μάγδα (Μαρία Φαραντούρη) 
6.Ο χορός των ποιητών (ορχήστρα) 
7.Ο αμνός του Θεού (Μαρία Φαραντούρη) 
8.Cundu Luna Vini (Μαρία Φαραντούρη- Ηλίας Λιούγκος και χορωδία) 
9.Χρησμοί της Σίβυλλας (Μαρία Φαραντούρη) 20:43
10.Ο ιππότης και ο Θάνατος (Ηλίας Λιούγκος) 
11.Η προσευχή της παρθένου (Μελίνα) 
12. Ελλαδογραφία (Μίκης Θεοδωράκης και χορωδία) 

ΑΝΤΙΚΑΤΟΠΤΡΙΣΜΟΙ (Μ. Χατζιδάκι - Ν. Γκάτσου)

1.Η μπαλάντα του Ούρι (ορχηστρικό) 
2.Ο Γιάννης ο φονιάς (Μανώλης Μητσιάς) 
3.Κοίτα με στα μάτια (Δήμητρα Γαλάνη) 
4.Ο Παντελής (Μανώλης Μητσιάς- Δήμητρα Γαλάνη) 
5.Το μεθυσμένο καράβι (Μανώλης Μητσιάς) 
6.Αθανασία (Δήμητρα Γαλάνη) 
7.Οι μέρες είναι πονηρές (Μανώλης Μητσιάς) 
8.Τσάμικος (Μανώλης Μητσιάς) 21:22
9.Παράξενη Πρωτομαγιά(Μανώλης Μητσιάς- Δήμητρα Γαλάνη) 
10.Ένα σπίρτο στο τραπέζι (Μανώλης Μητσιάς- Δήμητρα Γαλάνη) 
11.Μια φορά κι έναν καιρό (Δήμητρα Γαλάνη) 30:28
12.Μελαγχολικό εμβατήριο (Μανώλης Μητσιάς- Δήμητρα Γαλάνη) 

Μεγάλοι συγγραφείς γράφουν για τον όλεθρο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Γράφει η
Αλιόνα Τβερίτινα,
Πολλοί Σοβιετικοί συγγραφείς – στρατιώτες οι ίδιοι ή πολεμικοί ανταποκριτές – κατέγραψαν τη βαναυσότητα του Μετώπου, χαρτογράφησαν τη ζωή των πολιτών και καταδύθηκαν στα ανεξερεύνητα βάθη της ανθρώπινης ψυχής.

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν ένα από τα τραγικότερα κεφάλαια του 20ου αιώνα. Σοβιετικοί συγγραφείς που πολέμησαν στον Κόκκινο Στρατό ή έζησαν από κοντά τις μεγαλύτερες μάχες ως πολεμικοί ανταποκριτές, εμπνεύστηκαν μέσα από τα χαρακώματα λογοτεχνικά αριστουργήματα, τα οποία εξακολουθούν να γοητεύουν και να εκπέμπουν θάρρος και συμπόνια. Η RΒΤΗ σας παρουσιάζει 5 σημαντικότατα έργα που έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά.

Βασίλι Γκρόσμαν «Ζωή και Πεπρωμένο»

Πηγή: Yakov Riumkin / RIA Novosti

Ο ίδιος ο Γκρόσμαν υπηρέτησε ως ανταποκριτής της «Εφημερίδας του Κόκκινου Στρατού» πέρασε πάνω από 1000 ημέρες στο Μέτωπο του πολέμου, αλλά δεν κατάφερε να δει δημοσιευμένο το μεγάλο του μυθιστόρημα.

Το αδάμαστο έπος, γνωστό ως "Πόλεμος και Ειρήνη" του 20ου αιώνα απεικονίζει τη δραματική ιστορία μιας οικογένειας κατά τη διάρκεια της μεγάλης μάχης του Στάλινγκραντ.
Το μυθιστόρημα «Ζωή και Πεπρωμένο» φιλοτεχνεί ένα επικό πανόραμα της σοβιετικής ζωής. Μερικοί από τους πρωταγωνιστές είναι πραγματικοί χαρακτήρες συμπεριλαμβανομένης της συζύγου του Γκρόσμαν, Όλγα και του ίδιου του συγγραφέα.
Το μυθιστόρημα θεωρήθηκε αντι-σοβιετικό, και το βιβλίο «ταξίδεψε» λαθραία στο εξωτερικό, όπου μεταφράστηκε από τον Robert Chandler και δημοσιεύτηκε στα αγγλικά το 1985. Το 1989, στο τέλος της περεστρόικα, δημοσιεύτηκε και στα ρωσικά. Ο Γκρόσμαν όμως είχε πεθάνει το 1964. Παρόλα αυτά είχε γίνει ήδη διάσημος για τα δοκίμιά του, και τις πολεμικές ανταποκρίσεις του.
Αλέξανδρος Φαντέγιεφ «Νέα Φρουρά»

Πηγή: Ullstein Bild / Vostock Photo

Η «Νέα Φρουρά», διαδραματίζεται στην κατεχόμενη Ουκρανία το 1942, και είναι ένα από τα διασημότερα σοβιετικά μυθιστορήματα για τον πόλεμο.

Ο Φαντέγιεφ καταγράφει τον τολμηρό αγώνα των περίπου 100 αντιστασιακών νεολαίων κατά των Ναζί στην πόλη Κρασνοντόν. Το τέλος της Νέας Φρουράς ήταν τραγικό: Οι έφηβοι αντάρτες προδόθηκαν, βασανίστηκαν και τέλος σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς.

Το μυθιστόρημα –αριστούργημα, χαρακτηριστικό έργο σοσιαλιστικού ρεαλισμού , εντάχθηκε στο σοβιετικό σχολικό πρόγραμμα λογοτεχνίας, μόνον αφού ο Φαντέγιεφ δέχθηκε να ξαναγράψει κάποια κομμάτια του το 1948.

Μιχαήλ Σόλοχοφ «Η μοίρα ενός ανθρώπου» 

Πηγή: Fotosoyuz

Αυτή η συναρπαστική ιστορία ξεκινά με

 ένα απλό άνθρωπο, έναν οδηγό, που πολέμησε στον πόλεμο και δραπέτευσε από γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο ίδιος επέζησε αλλά ολόκληρη η οικογένειά του είχε σκοτωθεί. Συναντά λοιπόν ένα ορφανό αγόρι και προσποιείται τον πατέρα του.

Ο Σόλοχοφ αρχίζει και τελειώνει το μυθιστόρημα, με την ελπίδα. (Ο συγγραφέας κέρδισε το βραβείο Νόμπελ το 1965, για ένα από τα μεγάλα μυθιστορήματα του 20ου αιώνα τον «Ήσυχο Ντόν»).

«Η μοίρα ενός ανθρώπου» μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον μεγάλο σκηνοθέτη Σεργκέι Μπονταρτσιούκ, ο οποίος αργότερα κέρδισε το Όσκαρ για την ταινία «Πόλεμος και Ειρήνη».

Δανιήλ Γκράνιν «Βίβλος αποκλεισμού του Λένινγκρναντ»

Πηγή: RIA Novosti

Το βιβλίο είναι γραμμένο από τον Αλές Ανταμόβιτς και τον Δανιήλ Γκράνιν και καταγράφει με ζωντάνια και λεπτομερώς τις τραγικές 900 μέρες και νύχτες του αποκλεισμού της πόλης στο Νέβα.

Αξέχαστοι παραμένουν οι χαρακτήρες ανθρώπων –ομήρων αλλά και γειτονιές ολόκληρες που βρίσκονταν στην καρδιά των επιθέσεων. Οι δύο εξέχοντες συγγραφείς, συγκέντρωσαν τις ιστορίες περίπου 200 επιζώντων, προτού γράψουν ένα έργο εντυπωσιακής και τρομακτικής αλήθειας.

Το βιβλίο είναι γραμμένο από τον Αλές Ανταμόβιτς και τον Δανιήλ Γκράνιν και καταγράφει με ζωντάνια και λεπτομερώς τις τραγικές 900 μέρες και νύχτες του αποκλεισμού της πόλης στο Νέβα.

Αξέχαστοι παραμένουν οι χαρακτήρες ανθρώπων –ομήρων αλλά και γειτονιές ολόκληρες που βρίσκονταν στην καρδιά των επιθέσεων. Οι δύο εξέχοντες συγγραφείς, συγκέντρωσαν τις ιστορίες περίπου 200 επιζώντων, προτού γράψουν ένα έργο εντυπωσιακής και τρομακτικής αλήθειας.

Το μυθιστόρημα αφηγείται τον αγώνα ζωής και θανάτου των ανθρώπων μιας πόλης οι οποίοι καταδικάστηκαν στην επίγεια κόλαση, αλλά ποτέ δεν παραδόθηκαν.

Μπορίς Πολεβόι «Ένας πραγματικός άνθρωπος»

Πηγή: Fotosoyuz

Το 1943 ένας σοβιετικός ήρωας ο Αλεξέι Μαρέσιεφ ήθελε να συνεχίσει να πολεμά, παρόλο που για ένα περίπου χρόνο νοσηλευόταν βαριά τραυματισμένος. Τα πόδια του είχαν ακρωτηριαστεί κάτω από τα γόνατα, αλλά αυτό δεν εμπόδιζε τον Μαρέσιεφ να δίνει τις μάχες του κατά των Ναζί.

Πολλοί δημοσιογράφοι επισκέφθηκαν το σύνταγμά του για να τον συναντήσουν. Ένας από αυτούς ήταν και ο Μπορίς Πολεβόι, ο οποίος στη συνέχεια έγραψε το βιβλίο που έγινε σύμβολο της σοβιετικής μεταπολεμικής λογοτεχνίας.

πηγή:

Δίψα για το βιβλίο μέσα στον πόλεμο

Στη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου, στα ράφια βιβλιοθηκών και βιβλιοπωλείων εμφανίστηκαν νέες εκδόσεις του Πούσκιν, του Δάντη, του Πλουτάρχου, παρτιτούρες του Ραχμάνινοφ, ακόμη και άλμπουμ του ρώσου ζωγράφου Καρλ Μπριουλόφ.

Ο κόσμος του βιβλίου στον πόλεμο, ήταν πολύ ιδιαίτερος. Παρά τις αντιξοότητες ο κόσμος διάβαζε πολύ και άνοιγαν βιβλιοθήκες. Μόνο στη Μόσχα και στην περιφέρειά της, στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, άνοιξαν διακόσιες. Όπως αναφέρει η επιμελητής της έκθεσης, Ελένα Αρλάνοβα, «οι βιβλιοθηκάριοι είχαν πολλές νέες αρμοδιότητες, για παράδειγμα, αν έπεφτε βόμβα στο κτίριο, τότε έπρεπε να συγκεντρωθούν όλα τα βιβλία που σώθηκαν και να μοιραστούν σε άλλα ιδρύματα. Ενώ, από κάποια στιγμή κι ύστερα, οι ίδιοι οι υπάλληλοι των βιβλιοθηκών άρχισαν να πηγαίνουν στα μέρη όπου φτιάχνονταν αμυντικές οχυρώσεις και να διαβάζουν οι ίδιοι φωναχτά στον κόσμο που κόπιαζε εκεί βιβλία, το ίδιο έκαναν και στα στρατιωτικά νοσοκομεία».

Η ποίηση που έσωσε ζωές στην πολιορκία του Λένινγκραντ

Μετά από 900 ημέρες άγριας πολιορκίας του Λένινγκραντ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεκίνησε μέσα από τα χαλάσματα η ανάκτηση της πόλης με τους κατοίκους της να απευθύνουν ένα μεγάλο ευχαριστώ στην ποιήτρια Μπεργκόλτς για τα ποιήματά της, που τους βοήθησαν να επιβιώσουν.

Όπως εξήγησε στη RBTH ο ειδικός στη στρατιωτική λογοτεχνία, Μπορίς Λεόνοφ, ο πόλεμος έφερε πολλά νέα πράγματα στη ρωσική λογοτεχνία, αυξάνοντας την αξία των εκδιδόμενων βιβλίων. Όπως αναφέρει, «η περίοδος αυτή μας χάρισε ένα ολόκληρο φάσμα στρατιωτικής λογοτεχνίας, ή οποία έγινε κλασσική και πάνω σε αυτή οικοδομήθηκε όλη η μελλοντική σχετική βιβλιογραφία του 20ου αιώνα. Εμφανίστηκαν πολλά ποιητικά έργα, μυθιστορήματα, διηγήματα, αφηγήσεις για τον πόλεμο. Ένα μεγάλο μέρος τους κυκλοφόρησε και μέσα στα χρόνια του πολέμου». Την εποχή του πολέμου τα βιβλία είχαν μεγάλη ζήτηση, καθώς ο πολιτισμός βασιζόταν κυρίως στο λόγο και στη γραφή. «Σήμερα -καταλήγει- αυτό είναι πλέον αδύνατο. Ο κόσμος ακούει μουσική απ’ τις φορητές του συσκευές και πηγαίνει στον κινηματογράφο, το βιβλίο έπαψε να αποτελεί τη βάση του πολιτισμού».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ: