Σάββατο 24 Ιανουαρίου 2015

Εκλογές 2015 . Πώς «συμπεριφέρεται» ο Έλληνας ψηφοφόρος; Πόσο επηρεάζουν τα τηλεοπτικά πολιτικά συνθήματα τις προτιμήσεις των Ελλήνων ψηφοφόρων;

Αρθρογράφος  
Πολιτική και εκλογική συμπεριφορά. Δύο λέξεις που σε πολλούς ακούγονται απλές, αλλά από πίσω τους κρύβουν μία ολόκληρη, οργανωμένη και μακραίωνη επιστήμη.
Η Φιλία Γεωργούδη είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, επάνω σε θέματα εκλογικής συμπεριφοράς. Την καλέσαμε να μας μιλήσει για όλα όσα διαχρονικά έχουμε δει σε εκλογικές αναμετρήσεις, αλλά ποτέ δεν μπορούσαμε να διακρίνουμε με ευκρίνεια.
«Υπάρχουν τάσεις στην πολιτική συμπεριφορά του Έλληνα ψηφοφόρου που κρατούν ακόμα από την μεταπολεμική περίοδο» εξηγεί στον φακό, και παρουσιάζει μία σειρά πορισμάτων της έρευνάς της.
Στην συζήτηση μας, οι πτυχές είναι πολλές: Τα taboo των Ελλήνων εκλογέων, τα βασικότερα χαρακτηριστικά της ελληνικής εκλογικής συμπεριφοράς, την ξαφνική δημοκοπική έκρηξη ορισμένων κομμάτων καθώς και τα αίτία των τάσεων αυτών.

Πόσο επηρεάζουν τα τηλεοπτικά πολιτικά συνθήματα τις προτιμήσεις των Ελλήνων ψηφοφόρων;







Άννα Ζαρκάδα*- Φιλία Γεωργουδή**
Αυτές τις μέρες βομβαρδιζόμαστε από πολιτικές διαφημίσεις και συνεντεύξεις πολιτευτών. Συνθήματα παντού, αλλά τι αποτέλεσμα έχουν πραγματικά; Αλλάζουν άραγε γνώμη οι ψηφοφόροι εξ αιτίας των συνθημάτων;
 Συνολικά 630 Έλληνες ψηφοφόροι που στρατολογήθηκαν μέσα από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης συμμετείχαν στο μεγαλύτερο πείραμα πολιτικής συμπεριφοράς που έχει γίνει ποτέ, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παγκοσμίως. Το πείραμά μας αποκωδικοποίησε το μηχανισμό μέσα από τον οποίο τα σλόγκαν επιφέρουν αλλαγή της προτίμησης των πολιτών για τα πολιτικά πρόσωπα. Συνδυάσαμε σε ένα ενιαίο πλαίσιο τη θεωρία του Μάρκετινγκ, της Πολιτικής Επιστήμης και της Συμπεριφορικής Ψυχολογίας με τις σύγχρονες Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών και στήσαμε μια διαδικτυακή πλατφόρμα μέσα από την οποία οι συμμετέχοντες, έπαιξαν ένα διαδραστικό παιχνίδι. Πρώτα περιέγραψαν τον εαυτό τους, τη σχέση τους με την πολιτική, τον τρόπο με τον οποίο ενημερώνονται και αποφασίζουν ποιόν θα ψηφίσουν. Μετά δήλωσαν την προτίμησή τους για έναν από τους πολιτικούς που κυριαρχούσαν στα ΜΜΕ τις παραμονές των Ευρωεκλογών του 2014. Στο επόμενο στάδιο του πειράματος βρέθηκαν μπροστά σε μια μαύρη οθόνη πάνω στην οποία περνούσαν με τη φυσική ταχύτητα της τηλεόρασης μια σειρά από συνθήματα τα οποία αποδελτιώσαμε από διαφημίσεις των κομμάτων που συμμετείχαν στις Ευρωεκλογές και από συνεντεύξεις των αρχηγών τους. Κάνοντας «κλίκ»πάνω στο κάθε σύνθημα με το οποίο συμφωνούσαν έβλεπαν τη φωτογραφία του πολιτικού που το είχε πει. Κάποιοι πολιτικοί αρχηγοί εμφανίζονται περισσότερες φορές από άλλους μια που, στην πραγματικότητα, οι συγκεκριμένοι προβάλλονται περισσότερο και συνεπώς οι ψηφοφόροι λαμβάνουν περισσότερα μηνύματα από αυτούς. Κατόπιν τους ξαναρωτήσαμε ποιόν πολιτικό θα στήριζαν στις επερχόμενες εκλογές για να διαπιστώσουμε αν μετακινήθηκαν από τις θέσεις τους και άλλαξαν οι προτιμήσεις τους.
Πράγματι, τα πολιτικά σλόγκαν ασκούν σημαντική επιρροή πάνω στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Συγκεκριμένα, τα συνθήματα και προτάγματα των πολιτικών αρχηγών οδήγησαν όχι μόνο σε μείωση του ποσοστού των αναποφάσιστων κατά 8% αλλά και αντίστοιχη αλλαγή προτίμησης από τον ένα πολιτικό στον άλλο. Από τα τους 195 συμμετέχοντες (δηλαδή το 30%) που είχαν αρχικά δηλώσει ότι δεν θα ψήφιζαν κανέναν από τους πολιτικούς αρχηγούς που τους παρουσιάστηκαν αρχικά οι 52 (δηλαδή 8% της αδιευκρίνιστης ψήφου) επέλεξαν κάποιον. Ακόμα όμως και από αυτούς που αρχικά είχαν διαλέξει τον πολιτικό που θα υποστήριζαν το 8% άλλαξαν γνώμη και μετά την έκθεσή τους στα συνθήματα επέλεξαν κάποιον άλλο.
7. allagi_anapofasiston
Πίνακας 1: Αλλαγή προτίμησης των ψηφοφόρων μετά από έκθεση σε πολιτικά συνθήματα
 Στην ερώτηση αν γνώριζαν τα σλόγκαν όσοι είχαν δηλώσει αρχικά ότι ασχολούνται με την πολιτική και παρακολουθούν τις εξελίξεις απάντησαν ότι γνώριζαν τα περισσότερα. Όπως ήταν αναμενόμενο, υπάρχει πολύ μεγάλη συσχέτιση μεταξύ πολιτικής γνώσης και παρακολούθησης των πολιτικών εξελίξεων: οι ψηφοφόροι που ασχολούνται λίγο έως καθόλου με τα κοινά γνώριζαν τα λιγότερα σλόγκαν. Οι ψηφοφόροι που ανήκουν στο χώρο της Άκρας Αριστεράς (59% ήξεραν τα περισσότερα συνθήματα και ποιος ήταν ο πολιτικός που τα εξέφραζε) και της Αριστεράς (28%) είχαν τα υψηλότερα επίπεδα πολιτικής γνώσης ενώ οι Δεξιοί είχαν τα χαμηλότερα (68% ήξεραν κανένα ή λίγα από τα συνθήματα). Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει το ότι το 40% αυτών που δήλωσαν ότι ήξεραν όλα τα σλόγκαν αυτοπροσδιορίστηκαν πολιτικά με τη φράση ‘δεν έχουν σημασία αυτές οι ταμπέλες’
 Υπάρχει μεγάλη συσχέτιση μεταξύ επιπέδου πολιτικής γνώσης και αλλαγής πολιτικής προτίμησης αλλά το ενδιαφέρον για την πολιτική και η παρακολούθηση των πολιτικών εξελίξεων δε σημαίνουν απαραίτητα πως η προτίμηση για κάποιο πολιτικό πρόσωπο είναι αμετάβλητη. Όσο περισσότερα σλόγκαν γνώριζαν οι ερωτώμενοι (άρα όσο υψηλότερο ήταν το επίπεδο πολιτικής γνώσης τους), τόσο μικρότερη ήταν η πιθανότητα να αλλάξουν πολιτική προτίμηση. Αντίθετα, οι ερωτώμενοι που έχουν λιγότερη έως και καθόλου γνώση άλλαξαν πολιτική προτίμηση. Βλέπουμε το 21% από τους ερωτηθέντες με υψηλά επίπεδα γνώσης να αλλάζει την επιλογή του ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των ψηφοφόρων με περιορισμένη γνώση ξεπέρασε το 44,1%. Βέβαια, η αλλαγή επιλογής σε τέτοιες περιπτώσεις είναι προσωρινή και όχι ενσυνείδητη. Γενικά, τα υψηλά επίπεδα γνώσης οδηγούν σε προσωπική και αποκρυσταλλωμένη άποψη, η οποία έχει αυτό που στην Πολιτική Επιστήμη λέμε «μακροχρόνια ισχύ και διάρκεια» και στο Μάρκετινγκ «καταναλωτική πίστη».
 Τέλος, τα πολιτικά σλόγκαν και τα προτάγματα των πολιτικών αρχηγών οδήγησαν σε αλλαγή προτίμησης συνολικά προς τα λεγόμενα «μνημονιακά» πολιτικά πρόσωπα και κόμματα. Συγκεκριμένα, το 10% των ψηφοφόρων που επέλεξαν άλλο πολιτικό μετά την έκθεσή τους στα συνθήματα στράφηκαν προς έναν «μνημονιακό» πολιτικό αρχηγό, ενώ μόνο το 5,24% από τους μετακινηθέντες επέλεξαν κάποιο πολιτικό πρόσωπο του «αντιμνημονιακού» συνασπισμού:
6.allagi_protimisis_meta_ta_slogan
Αυτό έχει μεγάλη σημασία για την επικοινωνιακή πολιτική των κομμάτων, καθώς τα στοιχεία δείχνουν ότι οι ψηφοφόροι πείθονται περισσότερο από σλόγκαν που περιλαμβάνουν αριθμούς, παρά από σλόγκαν που διέπονται από μεγαλύτερη αοριστία.
*Η Άννα Ζαρκαδά είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Μάρκετινγκ  στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
**Η Φιλία Γεωργούδη είναι Υποψήφια Διδάκτορας στο Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.